Mkb weert zich tegen georganiseerde misdaad

De Tweede Kamer stemde op 24 september 2024 in met een verbod op contante betalingen boven de € 3.000. Dit verbod, dat uiterlijk op 1 juli 2025 moet ingaan, is bedoeld om witwassen moeilijker te maken en criminele geldstromen tegen te gaan. Leendert Jan Visser, directeur bij MKB-Nederland, en Geert Brummelhuis, branchemanager autobedrijven bij BOVAG, zetten zich actief in voor deze maatregel. Ze leggen uit hoe dit verbod én andere initiatieven het midden- en kleinbedrijf (mkb) helpen in de strijd tegen georganiseerde misdaad.

Geert Brummelhuis, branchemanager autobedrijven bij BOVAG.

Wat krijgen MKB-Nederland en BOVAG van ondernemers te horen over georganiseerde misdaad?

Leendert Jan: “Allerlei verhalen. Bijvoorbeeld over bestelbusjes die voor criminele doeleinden gebruikt worden, zonder dat de verhuurder dat weet. Of over criminelen die bedrijfsmedewerkers onder druk zetten om hen te helpen, zoals in de Rotterdamse haven en bij veilingen. In sommige sectoren spelen vermoedens van witwassen, zoals bij kapperszaken die vér onder de kostprijs knippen en hun boekhouding aanvullen met crimineel geld. Ook over verzoeken om loodsen of verdiepingen te huren, horen we vaak.”

Geert: “Vanuit de autobranche komen vooral vaak signalen van witwassen en BTW- fraude. Verder horen we van bedrijven dat zij gevraagd worden om dubbele bodems in auto’s te maken, voor drugstransport. Als bedrijven dat één keer doen, worden ze daarna gechanteerd. Echte ondermijning, dus. Daarnaast krijgen we de laatste jaren veel signalen van cybercriminaliteit: bedrijven die gehackt worden voor losgeld.”

Neemt deze criminaliteit toe, in jullie beleving?

Leendert Jan: “Die indruk heb ik wel. De douane liet ons onlangs weten dat zij nog niet de helft zien van wat er gebeurt. Dat zegt genoeg, toch? Net als het feit dat wij uit alle sectoren signalen van georganiseerde criminaliteit en ondermijning krijgen. Dit is een enorm probleem geworden, met grote gevolgen voor de hele maatschappij. Op een onveilig bedrijventerrein kun je niet meer goed ondernemen en in een onveilig winkelgebied verkoop je niet meer.”

Geert: “Het is absoluut grootschaliger, professioneler én internationaler geworden. De professionaliteit vind ik het opvallendst bij cybercriminaliteit. Een aantal BOVAG-bedrijven is in de afgelopen tijd gehackt en moest onderhandelen over een losprijs. Dat contact verliep via uiterst vriendelijke klantenservicemedewerkers, inclusief klantnummers en overdrachtsdossiers. Heel surrealistisch, en ook schokkend.”

“Op een onveilig bedrijventerrein kun je niet meer goed ondernemen en in een onveilig winkelgebied verkoop je niet meer.”

Cash-geldstromen zijn risicovol, hoe gaat het mkb daarmee om?

Leendert Jan: “Grote cashbetalingen zijn altijd risicovol, omdat je soms zomaar – onbedoeld en onbewust – meehelpt aan het witwassen van geld. Tegelijkertijd is contant geld een wettig betaalmiddel. Ondernemers die veel zakendoen in Duitsland en Oost-Europa benoemen dat ook als het over de aanpak van witwassen gaat. Zij hebben vaak klanten die gewend zijn aan cashbetalingen. Dat maakt hun situatie ingewikkeld, want ze willen ondernemen en geld verdienen maar zien tegelijkertijd ook de gevaren van contante betalingen.”

Geert: “De autobranche heeft nog steeds de naam dat er veel cash in omgaat. Maar gelukkig is de hoeveelheid contant geld die er rondgaat vergeleken met vroeger flink afgenomen. Sommige bedrijven accepteren zelfs helemaal geen cashbetalingen meer, om het risico uit te sluiten dat ze met crimineel geld te maken krijgen. De branche is dan ook minder kwetsbaar voor criminele invloeden en witwassen dan vroeger.”

Leendert Jan Visser, directeur bij MKB-Nederland.

Hoe helpt het beoogde verbod op contante betalingen boven € 3.000 de Nederlandse ondernemers?

Leendert Jan: “Ondernemers kunnen er criminaliteit en witwassen makkelijker mee buiten de deur houden. MKB-Nederland maakte zich al langer hard voor zo’n verbod. Wij zijn dan ook blij dat het wetsvoorstel het gehaald heeft en dat de Tweede Kamer de grens trok bij € 3.000 en niet bij € 10.000 - wat ook had gekund. De nieuwe wet verlaagt de administratieve druk bij ondernemers aanzienlijk. Nu is het zo dat iedere ondernemer bij een betaling van € 10.000 of meer onderzoek moet doen naar waar het geld vandaan komt. Bij de nieuwe grens van € 3.000 geldt die onderzoeksplicht niet meer. Aan de andere kant is de nieuwe wet voor bedrijven die zakendoen met klanten die graag met cash betalen best lastig. De praktische oplossing daarvoor moeten we nog vinden.”

Geert: “Dit verbod verhoogt inderdaad de veiligheid en verlaagt tegelijkertijd de administratieve druk. Bij contante betalingen tot € 10.000 zou het risico op witwassen nog steeds best fors zijn, maar bij de gekozen grens van € 3.000 is die kans kleiner. En ondanks de lagere administratieve druk blijven bedrijven waakzaam, daar ben ik van overtuigd. Ook zonder onderzoeksplicht blijven ze vragen stellen bij verdachte situaties.”

Hoe werkt het mkb aan weerbaarheid tegen georganiseerde criminaliteit?

Leendert Jan: “Kennis opdoen en delen is hierbij heel belangrijk, het helpt alert te blijven. Veiligheid vormt daarom tegenwoordig ook een vast onderdeel van permanente educatie, het blijven leren zeg maar. Veel ondernemers zijn hier serieus mee bezig. Als MKB-Nederland ondersteunen we dat en proberen we kennis en ervaring te bundelen en met het bedrijfsleven te delen. Zo waren we betrokken bij het opzetten van Samen Digitaal Veilig, een uitgebreid programma dat ruim 140.000 bedrijven weerbaar maakt op het gebied van cyberveiligheid.”

Samen Digitaal Veilig is een platform dat Nederlandse bedrijven ondersteunt bij het verbeteren van hun digitale veiligheid. Het biedt tools, korte opleidingsvideo's en begeleiding om medewerkers te trainen en IT-leveranciers te evalueren. Met steun van 83 brancheorganisaties en de overheid helpt het platform bedrijven om te voldoen aan de Europese NIS2-richtlijn voor cyberveiligheid.

Geert: “Wij organiseren onder meer themabijeenkomsten, webinars en voorlichtingsactiviteiten over veiligheid en ondermijning. Onder andere in de Week van de Veiligheid. Ook wijzen we ondernemers op hulpmiddelen. Zoals agressietrainingen, maar ook de sectorstandaarden van de Nederlandse Vereniging van Banken, die helpen om verdachte transacties signaleren. Voor autoverhuurbedrijven is er Elena: onze ‘zwarte lijst’ die waarschuwt voor dubieuze huurders. Bovenal adviseren wij bedrijven om hun bedrijfsinrichting op orde te hebben en alert te zijn.”

Hoe delen jullie je expertise met andere partijen?

Leendert Jan: “De politie, de douane en allerlei andere instellingen die veel met veiligheid bezig zijn hebben waardevolle expertise voor ondernemers. Denk aan de tip dat medewerkers van containerbedrijven in hun vrije tijd beter niet in werkkleding kunnen lopen; criminelen kunnen die medewerkers onder druk zetten om mee te werken aan drugstransporten. Dat soort kennis willen wij als MKB-Nederland graag breed delen.”

Geert: “BOVAG bespreekt het thema weerbaarheid tegen georganiseerde criminaliteit ook regelmatig met de banken. Daarbij gaat het om tweerichtingsverkeer; we informeren elkaar over wat er speelt binnen onze sectoren. Zo krijgen we factoren in beeld die de veiligheid verhogen of juist verlagen. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van betaalmethoden waarbij je kunt achterhalen waar het geld vandaan komt of het vermijden van contante betalingen. Met die kennis kunnen we bedrijven een ‘framework’ bieden waarmee ze hun bedrijfsvoering veiliger kunnen inrichten.”

“Als MKB-Nederland proberen we kennis en ervaring te bundelen en met het bedrijfsleven te delen.” 

Wat is voor jullie de sleutel tot een weerbaar mkb?

Leendert Jan: “Samenwerkingen zijn onmisbaar. Een project als Samen Digitaal Veilig laat dat zien. Ruim tachtig brancheorganisaties die samenwerken aan cyberveiligheid, echt fantastisch! Wat mij betreft kunnen we meer veiligheidsthema’s op zo’n projectmatige manier aanpakken. Want er gaat al veel goed, maar er blijven uitdagingen. Als MKB-Nederland willen we bijvoorbeeld met de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) in gesprek over de privacywetgeving. Het moet voor sectoren makkelijker worden om gegevens uit te wisselen, denk bijvoorbeeld aan het delen van informatie over verdachte transacties of klanten die mogelijk betrokken zijn bij criminele activiteiten. Doen we dat niet? Dan blijven criminelen ons steeds een stap voor.”

Geert: “Samenwerking is een belangrijk middel om zoveel mogelijk tot gecentraliseerd beleid te komen, vanuit één perspectief. Maar het gaat ook om de ontmoeting, om criminaliteit beter bespreekbaar te krijgen, want daar schort het soms nog aan. Zeker in de autobranche. De verhalen van ondernemers die met criminelen in aanraking kwamen kunnen heel leerzaam zijn. Net als de lokale initiatieven die rond veiligheid ontstaan, zo zien we veel samenwerkingen tussen bedrijven en gemeenten op bedrijventerreinen.”

Wat zouden jullie als belangrijkste boodschap willen meegeven aan ondernemers om georganiseerde criminaliteit buiten de deur te houden?

Leendert Jan: “Blijf scherp en wees niet bang om hulp te vragen. Criminelen proberen misbruik te maken van kleine zwakke plekken, of dat nu een financiële uitdaging is of een gebrek aan kennis over veiligheid. Zorg dat je goed geïnformeerd bent en gebruik de middelen die hiervoor beschikbaar zijn.”

Geert: “Voorkomen is altijd beter dan genezen. Ondernemers moeten daarom goed nadenken over hun processen: werk zoveel mogelijk digitaal, wees transparant, werk aan bewustwording en stel duidelijke grenzen. En blijf alert – georganiseerde criminaliteit wordt steeds professioneler, als ondernemers moeten we mee blijven bewegen en doorontwikkelen.”